مرمتِ آرامگاه ناجی زبان فارسی به تخریب دیوار چندصدساله اش رسیده! - وبلاگ آبی اناری ها

به گزارش وبلاگ آبی اناری ها، به نظر می رسد همه چیز خوب پیش می رود، مرمت گران برای دومین بار در طول دو سال گذشته سراغ آرامگاه یعقوب لیث صفاری در جندی شاپور رفته اند، تا آرامگاه ناجی زبان فارسی را بعد از سال ها سروسامان دهند، اما ...

در تصاویر ارسال شده برای خبرنگار وبلاگ آبی اناری ها، تخریب یکی از دیوارهای اصلی این آرامگاه آن هم به طور کامل جای سوال باقی می گذارد؛ به خصوص وقتی بنر کارفرمایی اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان بالای سر همان دیوار تخریب شده، نصب است!

اسفند سال 1396 یعقوب زلقی ـ مدیر پایگاه جندی شاپور ـ خبر از مرمت جدی این آرامگاه بعد از سال ها بی توجهی داده بود؛ اقدامی که در آستانه نورز 1397 این آرامگاه را به مسیرهای گردشگری نوروزی اضافه می کرد.

او گفته بود: یعقوب لیث بنیان گذار سلسله صفاریان چون با خلفای عباسی درگیر بود از سیستان به سمت خوزستان می آید و در جنگی زخمی شده و در بیمارستان گندی شاپور بستری می گردد و در همین شهر می میرد. اکنون اقدامات خوبی درخصوص آرامگاه او انجام دادیم.

اما حالا بعد از 17 ماه، بار دیگر پروژه مرمت و ساماندهی آرامگاه یعقوب لیث صفاری در دستور اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان قرار گرفته و بر اساس عملکرد اتفاق افتاده تا امروز تخریب این دیوار نیز یکی از برنامه ها در روند مرمت این آرامگاه بوده است؛ آرامگاه کسی که بر اساس منابع زبان فارسی، ناجی زبان فارسی بعد از حمله اعراب به ایران است.

آن هم در شرایطی که به گفته مردم محلی این منطقه، نه دچار سیل نوروز سال جاری شد که نم زدگی و شوره زدگی بلای جان این دیوار شده باشد و نه زلزله ای در کار بوده که به واسطه ترک خوردگی و سستی دیوارش امکان ریزش آن روی سر بازدیدکنندگان وجود داشته باشد.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری در روستای شاه آباد قرار گرفته است؛ نقطه ای که فقط 10 کیلومتر با دزفولِ خوزستان فاصله دارد. یعقوب لیث در سال 247 قمری اولین شهریار ایرانی بعد از اسلام شد و سلسله صفاریان را تاسیس کرد. سلسله صفاریان در سیستان حکومت می کردند و مرکز آن در زرنج بود که امروزه در افغانستان قرار گرفته است. گنبد دندانه دار آرامگاه او از دور قابل مشاهده است و قبرستانی قدیمی نیز در اطراف آن قرار گرفته است.

گفته می گردد آرامگاه یعقوب لیث صفاری تاکنون بارها بازسازی شده و بنای آن متعلق به دوران سلجوقیان تا قاجاریان است؛ یعنی بخش های قدیمی تر متعلق به دوران سلجوقی است.

گنبد این بنا ساختاری دندانه دار دارد. بر اساس گفته های مردم محلی 20 تا 25 سال پیش کتیبه ای روی دیوار گنبد به خط عربی قدیم وجود داشته و در آن اسم یقعوب لیث سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی (پس از اسلام) به روشنی نوشته شده بود.

وجود گورستانی با سنگ قبرهای باستانی در اطراف آرامگاه یعقوب لیث صفاری گواهی بر قدمت این اثر دارد. گنبد مخروطی شکل آرامگاه از بهترین نوع گنبدهای مخروطی در خوزستان است. این بنا تنها یک در ورودی دارد و برای ساخت آن از خشت خام استفاده شده است. برای زیبایی آن از نقوض برجسته و ملات گچ و خاک استفاده نموده اند.

در طول سال های گذشته، اعتراض های زیادی نسبت به شرایط نامطلوب این اثر تاریخی مطرح شده بود؛ به گونه ای که در ضریح آهنی مقبره از چوب صندوق میوه برای اتصال بخش های مختلف استفاده شده است و روی دیوار قدیمی آرامگاه میخ های زنگ زده، سیم ، تارعنکبوت ، موکت های رنگ و رو رفته و محوطه سازی نامناسب به چشم می آمد.

تا این که زلقی در اسفند 96 خاطرنشان کرد: مرمت کامل قسمت داخلی و بیرونی بنا، مرمت کامل پشت بام و قسمتی از گنبد، محوطه سازی و اضافه کردن 500 مترکف فرش آجری فضای پیرامونی آرامگاه، توسعه انشعاب آب و برق، تعمیر و بازسازی مجدد چهار چشمه سرویس بهداشتی به طور کامل، پاکسازی ورودی محوطه و شتسشوی کامل آرامگاه یعقوب لیث جهت فعالیت های ستادی پایگاه گندی شاپور اجرا شده است.

قسمت اصلی بنای یعقوب لیث که سنگی است و اثر شاخص دوره تیموری با همان شمایل تاریخی گذشته خود حفاظت و مرمت شده، رطوبت زدایی، تعویض ناودان ها و درب و پنجره ها، اصلاح شیب بندی پشت بام و… احیاء دوباره فضای سبز وگلکاری محوطه هم اجرا شده است.

اما معین نیست چرا با تعریف پروژه ساماندهی جدید آن هم بعد از این مدت کوتاه، یکی از دیوارهای این بنای چند صد ساله که به شماره 2550 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، تخریب شده است؟

پس از فروپاشی پادشاهی ساسانیان زبان فارسی کم کم رو به فراموشی می رفت و زبان رسمی کشور عربی شده بود. یعقوب لیث صفاری را اولین پادشاه پس از آن ها می دانند که زبان پارسی را زبان رسمی کشور خاطرنشان کرد. پس از این که او در نبرد با خوارج پیروز شدف شاعری بنا بر رسم زمان قصیده ای به عربی در مدح او سرود، وی او را ملامت کرد که چرا به زبانی که نمی فهمد برایش شعر سروده است (چیزی که من اندر نیابم، چرا باید گفت) پس او نخستین کسی بود که زبان پارسی را 200 سال پس از ورود اسلام به ایران، به عنوان زبان رسمی ایران خاطرنشان کرد.

محسن ابوالقاسمی در کتاب تاریخ زبان فارسی نوشته است: در سال 254 هجری، یعقوب لیث صفار، دولت مستقل ایران را در شهر زرنج سیستان تأسیس کرد و زبان فارسی دری را زبان رسمی کرد که این رسمیت تاکنون ادامه دارد. او تلاش کرد خلافت عباسی را سرنگون کند و حتی تا نزدیکی بغداد نیز پیش رفت ولی روزگار به او امان نداد و در ماه شوال 265 قمری به بیماری قولنج مبتلا و در گندی شاپور درگذشت.