مروری بر سرگذشت باغ های زیبای ایرانی - وبلاگ آبی اناری ها

به گزارش وبلاگ آبی اناری ها، باغ های ایرانی که بخشی از هویت مردم این سرزمین هستند و به نوعی راوی تاریخ کشورمان هستند،امروز جزو میراث فرهنگی ایران و جهان به حساب می آیند.

به گزارش خبرنگار ، سرزمین ما از گذشته تا به امروز هویت ویژه خود را همچنان حفظ کرده و هرگز آن را به وادی فراموشی نسپرده است. شاید همین امر است که یاد ایران و ایرانی را در ذهن جهانیان ماندگار کرده است. یکی از المان های هویتی ایرانی باغ ایرانی است. باغ ایرانی یا باغ سرا، باغ هایی هستند که ساخت آنها عمدتاً در فلات ایران و مناطق پیرامونی متأثر از فرهنگ آن رواج داشته است.

این باغ ها 3 ویژگی منحصر به فرد دارند که یکی از آن ها قرارگیری باغ ها در جهت عبور جوی آب است مثلا باغ ملی گناباد در جهت قنات علی آباد قرار گرفته است. این باغ همانطور که از نامش مشخص است در شهر گناباد واقع شده و هم اکنون به عنوان بوستان باغ ملی در میدان غدیر این شهر قرار گرفته است.

شهر گناباد در جنوب استان خراسان رضوی قرار گرفته و عمیق ترین و قدیمی ترین قنات جهان را در خودش جای داده است. این قنات از دوره هخامنشیان برای ما به ارث مانده و در سال 1395 به ثبت جهانی رسیده است.

باغ کلات نادری که در شهر کلات قرار گرفته، یکی دیگر از باغ های ایرانی استان خراسان رضوی به حساب می آید. این باغ در بستری کوهستانی قرار گرفته است. باغ کلات نادری و عمارت خورشید یا کاخ کلات در سال 1160 هجری قمری و به دستور نادرشاه افشار ساخته شد تا آرامگاهش باشد البته برخی افراد معتقدند عمارت خورشید محل امن اختفای جواهرات نادرشاه بوده است.

کمی که از کلات دور شویم به شهر نیشابور می رسیم. در نزدیکی این شهر باغی به چشم می خورد که با نام باغ قدمگاه نیشابور شناخته می شود. باغ قدمگاه نیشابور از نیشابور حدود 24 کیلومتر و از مشهد حدود 100 کیلومتر فاصله دارد. این باغ به دستور شاه عباس اول احداث شد، اما بعد ها شاه سلیمان صفوی و ناصرالدین شاه قاجار برای حفاظت و بازسازی آن اقداماتی را انجام دادند.

سازمان حفاظت آثار در سال 1350 بهسازی باغ قدمگاه نیشابور را شروع کرد.

گفتنی است باغ قدمگاه نیشابور را زمانی به شاپور کسری و زمانی نیز به حضرت علی (ع) و در نهایت به حضرت رضا (ع) نسبت داده اند. علت نامگذاری باغ وجود سنگ سیاهی است که جای دو پا روی آن نقش بسته است.

به روایتی زمانی که حضرت رضا (ع) از مدینه به مرو در حرکت بودند، در این مکان توقف کرده و چون خواستند با خاک تیمم کنند، آبی جاری شد.

یکی از باغ های تاریخی شهر بیرجند با نام عمارت و باغ اکبریه شناخته می شود. در اینجا شاید این سؤال برای شما پیش بیاید که چرا عمارتی در کنار باغ های ایرانی دیده می شود. باید گفت وجود عمارت تابستانی و یک استخر در داخل باغ، یکی دیگر از شاخصه های منحصر به فرد باغ ایرانی است.

برخی از کارشناسان باغ ایرانی، پاسارگاد را ریشه معماری باغ های ایرانی دانسته اند. براساس آنچه در متون تاریخی آمده، هندسی سازی باغ و ساختار فضایی آن از نگاه کوروش به باغ ایرانی اقتباس شده است، زیرا بنیان گذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و درخت ها نیز به چه شکل کاشته شوند.

باغ ایرانی پاسارگاد در سال 2011 ثبت جهانی شد.

باغ های ایرانی محصور هستند و این امر درباره باغ دولت آباد یزد نیز صدق می کند. این باغ یکی از باغ های ایرانی است که نامش در یونسکو ثبت شده است.

باغ دولت آباد یزد توسط محمد تقی خان بافقی معروف به خان بزرگ در سال 1160 هجری قمری احداث شد. این باغ که در اواخر دوره افشاریه ساخته شده، پس از احداث قناتی به طول 65 کیلومتر و رسیدن آب از مهریز به یزد شکل گرفت.

مهریز نام یکی دیگر از شهر های استان یزد است؛ با مروری بر جاذبه های گردشگری این شهر چشممان به نام یکی دیگر از باغ هایی که در یونسکو ثبت شده اند، می خورد. این باغ با نام باغ پهلوان پور شناخته می شود.

باغ پهلوان پور در اواخر دوره قاجار احداث شده و از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغ سازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغ سازی رایج امروزی است.

کمی از استان یزد فاصله می گیریم و به استان کرمان می رسیم. در این استان باغ های ایرانی متعددی همچون نگین انگشتری خودنمایی می کنند که یکی از این باغ ها با نام باغ شاهزاده ماهان شناخته می شود.

باغ شاهزاده ماهان در حدود 2 کیلومتری شهر ماهان و در دامنه کوه های تیگران واقع شده است. این باغ در پایان دوره قاجار احداث شده و مساحتی بالغ بر 3/5 هکتار دارد.

افرادی که تا به امروز از باغ ایرانی بازدید کرده اند به طور حتم متوجه معماری زیبایی سردر آن شده اند. این معماری زیبا باغ شاهزاده ماهان را از سایر باغ های ایرانی برجسته می کند.

نام باغ شاهزاده ماهان نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

از باغ های ایرانی دیگر استان کرمان می توان به باغ فتح آباد، باغ امام جمعه، باغ خانه محمد اسماعیل خان نوری، باغ هرندی و باغ بیرم آباد اشاره کرد.

در اینجا باید اشاره ای هم به باغ های استان فارس بکنیم البته پیش از این از باغ ایرانی پاسارگاد یاد کردیم. از باغ های ایرانی دیگری که در نقشه گردشگری استان فارس دیده می شوند می توان به باغ ارم، باغ دلگشا، باغ نارنجستان قوام، باغ عفیف آباد، باغ جهان نما، باغ نظر و باغ جنت اشاره کرد.

باغ جهان نما که در شمال شهر شیراز قرار گرفته در دوره آل مظفر و آل اینجو احداث شده است؛ این باغ قبل از یورش تیمور گورکانی معروف به تیمور لنگ بسیار آباد بود تا جایی که شهاب الدین بن عربشاه، مورخ دوره تیموری در کتاب عجایب المقدور آن را زینت الجهان نامیده است.

باغ جهان نما در سال 1383 توسط شهرداری شیراز و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان فارس احیا شد و مورد بهره برداری قرار گرفت.

قزوین هم باغ های ایرانی نام آشنایی چون باغ فرهنگی قزوین، عمارت باغ سپهدار و باغ تاریخی مصلای قزوین را در خودش جای داده است.

عمارت باغ سپهدار که امروزه کاربرد موزه ای دارد و در قالب موزه کشاورزی ابزار و ادوات قدیمی کشاورزی از جمله سم پاشی، گاوآهن، خرمن کوب، ترازو، حوز های سنگی جهت آبش خور چهار پایان در باغستان های سنتی، انواع داس، اره، ظروف مسی، کوزه های سفالی، قفل و شیرآلات و سنگ های آسیاب را در معرض دید عموم قرار داده است، در دوره قاجار ساخته شده است.

از باغ های ایرانی دیگر که در استان های مختلف کشورمان قرار گرفته اند می توان به چهلستون، هشت بهشت، باغ فین، ارک بیرجند، باغ ملی مشهد، باغ سرایان، باغ چشمه بلقیس چرام، باغ پارک مدرن (اهواز)، باغ چشمه علی، باغ عباس آیاد، باغ های اشرف البلاد، باغ چهلستون بهشهر، باغ سعدآباد، باغ نیاوران، باغ فرمانیه، باغ فردوس، باغ نگارستان، عمارت مسعودیه، پارک سیفیه و باغ گلشن طبس اشاره کرد.

در اینجا بهتر است یادی هم از باغ های ایرانی که در داخل مرز های جغرافیایی ایران امروز نیستند بکنیم. از این باغ ها می توان به آرامگاه همایون اشاره کرد؛ این آرامگاه در مرکز شهر دهلی قرار گرفته است.

همانطور که متوجه شدید تا به امروز برخی از باغ های ایرانی به همت مسئولان مربوطه به ثبت جهانی رسیده اند.

ما از شما درخواست می کنیم در بازدید از باغ های ایرانی با توجه به اهمیت تاریخی این باغ ها و عمارت داخلشان سعی کنید آسیبی به میراث جهانی کشورمان نزنید تا بتوانیم این سرمایه های فرهنگی را برای فرزندانمان حفظ کنیم و کمی هر چند کوچک برای حفظ هویتمان قدم برداریم.