اجاره اماکن تاریخی از معمای شاه تا خاتون اکیدا ممنوع! - وبلاگ آبی اناری ها

به گزارش وبلاگ آبی اناری ها، ایسنا- مدیرعامل یکی از شرکت های وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از اجاره کاخ ها و بناهای تاریخی برای ساخت سریال ها و فیلم هایی چون قهرمان، خاتون، جیران و … اطلاع داد. درحالی که به گفته رییس ایکوم ایران این اقدام اکیدا ممنوع و غیرضروری است.

بدعت اجاره بناهای تاریخی برای ساخت فیلم، برگزاری نمایشگاه و اجرای کنسرت از اواخر دهه 80 گذاشته شد. این بهانه را خسارت عوامل گروه فیلم سازی مدار صفردرجه به دو نقش برجسته تخت جمشید دست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقت داد. آن دوره مسؤولیت اجاره به کانون جهانگردی و اتومبیلرانی ـ یکی از شرکت های وابسته به همین سازمان ـ سپرده شد که البته همه امور از معین اجاره بها تا قراردادها و چگونگی پرداخت آن، زیر نظر و با هماهنگی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری انجام می شد. هرچند ابهام هایی درباره محل پرداخت و هزینه کرد این اجاره ها مطرح بود.

با آن که یکی از دلایل اجاره دادن بناهای تاریخی به گروه های هنری و فیلم ساز، صرف نظر از انگیزه اقتصادی برای تامین منابع اقتصادی مورد احتیاج بازسازی و نگهداری این بناها، جلوگیری از آسیب و تخریب های ناشی از استقرار این گروه ها مطرح شده بود، اما این جریان هم نتوانست مانع تخریب های متعدد گروه های موسیقی و فلیم سازی گردد و رد پای خرابی بسیاری از آن ها همچنان در بناهای تاریخی دست نخوره به جا مانده که بارزترین آن عمارت مستوفی الممالک است که در زمان ساخت سریال از یادها رفته پشت درهای بسته، رنگ این بنای قاجاری کامل تغییر داده و حتی در معماری بخش هایی از بنا دست برده شد.

در سال 1392 نیز محمدعلی نجفی ـ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ که در زمان ساخت فیلم معمای شاه مانع از اجاره مجموعه های تاریخی شد، از خسارت یک گروه فیلم برداری به کاخ نیاوران و شکسته شدن لوستر نفیس آن اطلاع داد. او گفته بود: باید مسؤولان تهیه سریال هایی که احتیاج به حضور در کاخ دارند، لوکیشنی برای فیلم ها و سریال های خود بسازند و دکورسازی نمایند تا احتیاجی به حضور در این بناها نباشد.

سال 1393، پس از خسارتی که سریال معمای شاه به کاخ گلستان وارد کرد، معاون وقت میراث فرهنگی هم ورود گروه های فیلم برداری به موزه ها و بناهای تاریخی کشور را تا اطلاع ثانوی ممنوع نمود. آن مجموعه تلویزیونی در دو کاخ سعدآباد و نیاوران هم فیلم برداری شده بود. محمدرضا کارگر ـ مدیر اداره کل موزه ها و اموال منقول تاریخی ـ گفته بود: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مخالف ادامه کار این گروه بود، اما به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام شد با توجه به هزینه شدن میلیاردها تومان اعتبار برای ساخت این سریال تا آن موقع، باید با این موضوع کنار بیاییم. بنابراین برای حفظ مصلحت ها اجازه دادیم این کار به خاتمه برسد.

سال 1396 سیدمهدی موسوی ـ رییس وقت اداره امور فرهنگی روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ در مصاحبه ای از دستورالعملی اطلاع داد که از همان سال 1393 به بعد، فیلم برداری به منظور فراوری فیلم سینمایی و سریال را در اماکن تاریخی ممنوع نموده است. او تاکید نموده بود: متقاضیان در موارد استثنا اگر از هر مرجعی مجوز بگیرند، خلاف دستورالعمل ابلاغی عمل نموده اند.

مسؤول وقت اداره امور فرهنگی درباره موارد استثناء که مجوز فیلم برداری در این سال ها گرفته بودند، گفته بود: این موارد به دو صورت، قانون و دستورالعمل را دور زده اند یا بر اثر ناهماهنگی و موازی کاری، خارج از قاعده از بخش های دیگر سازمان مجوز گرفته اند، یا به وسیله برخی نهادهای غیرمرتبطِ برون سازمانی اقدام نموده اند.

با این وجود، محتوای آن دستورالعمل در سال های واپسین از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دوره علی اصغر مونسان تغییر نموده و مدتی است بناها و محوطه های تاریخی به گروه های فیلم ساز اجاره داده می شوند و این بیم می رود در دوره کنونی، حضور این گروه ها در بناهای تاریخی پررنگ تر گردد.

خشایار نیکزادفر، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ که مسؤولیت اجاره دادن این بناها را به عهده دارد می گوید: وزارتخانه دستورالعملی تهیه نموده است که بر اساس آن، اماکن تاریخی برای فیلم برداری اجاره داده می شوند. البته برای ساخت خیلی از فیلم ها تفاهم می گردد که رایگان فیلم برداری نمایند، مثلا فیلم برداری قهرمان رایگان انجام شد، یا پروژه ملی سلمان فارسی. فقط برای پروژه جیران و خاتون که عمارت مسعودیه محل فیلم برداری است، اجاره گرفته می گردد.

او که تاکید دارد در جریان فیلم برداری ها حفاظت و مراقبت از بنا الزام است و برای آن تعهد و ضمانت اقتصادی گرفته می گردد، می گوید: برای یک پروژه فیلم سازی درخواست شده بود کاخ گلستان کامل و رایگان در اختیار قرار داده گردد، ما موافقت نکردیم، چون کارگردان این پروژه چند سال پیش در جریان ساخت سریالی به کاخ نیاوران آسیب وارد نموده بود. از خیلی جاها هم تماس گرفتند که این کار انجام گردد. ضمانت نامه بانکی خواستم و نزدیک به 40 تعهد معین کردیم.

نیکزاد با بیان این که مبلغ اجاره اماکن تاریخی را این شرکت و یا وزارتخانه معین نمی نمایند، بلکه به وسیله کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری می گردد، فرایند را به این ترتیب شرح می دهد: ابتدا درخواست ساخت سریال و یا فیلم در شورای فیلم وزارتخانه مطرح می گردد که باید تایید بگیرد، برخی از فیلم ها اصلا تاریخی نیستند و اجازه ساخت و حضور در اماکن تاریخی به آن ها داده نمی گردد. مصوبه شورای فیلم به شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی ابلاغ می گردد و ما بر آن اساس، تفاهم نامه تنظیم می کنیم و تضمین و تعهد می گیریم. در جریان ساخت فیلم و سریال هم آن مکان تاریخی تحت نظارت رییس مجموعه است.

مدیرعامل شرکت مادرتخصصی ایرانگردی و جهانگردی می گوید: عین پولی را که از بابت اجاره دریافت می گردد مستقیم به خزانه کشور واریز می کنیم، چون عایدی ملی محسوب می گردد است و بعد، از همان منابع برای بازسازی و نگهداری همین مکان های تاریخی استفاده خواهد شد.

او معتقد است سازندگان فیلم و سریال که از بناهای تاریخی استفاده می نمایند، وقتی پول نمی دهند، تعهد و ضمانتی هم که نداده اند، بنابراین ممکن است آسیب وارد نمایند، این اتفاق قبلا پیش آمده است.

با این وجود، سیداحمد محیط طباطبایی ـ رییس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه ها) ـ ساخت فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی تاریخی را با توجه به پیشرفت تکنولوژی و همین طور آسیب های مستقیم و غیرمستقیم فیلم برداری در موزه ها و اماکن تاریخی، ممنوع و غیرضروری می داند.

او براساس استانداردهای جهانی می گوید: فیلم برداری و عکاسی در بناهای تاریخی و موزه ها به چند دسته تقسیم می گردد که هریک شرایط خاص خود را دارد؛ چرا که به هرحال در بازدید از موزه اخلال ایجاد می نماید و عکاسی و فیلم برداری باید به گونه ای باشد که مانع بازدید نگردد.

او بعلاوه اظهار می نماید که عکاسی و فیلم برداری به قصد تهیه خبر و گزارش، چون در راستای اطلاع رسانی به جامعه است و مدت زمان آن کوتاه است، مانعی ندارد. همین طور فیلم های معرفی و مستند هم شبیه فراوریات خبری است؛ چرا که هدف از ساخت آن ها نیز افزایش شناخت عمومی و برقراری ارتباط بین جامعه و سایت های تاریخی و موزه ها است با این شرط که اخلال در شرایط بازدید به وجود نیاورند، مگر این که بازدید از آن مکان یا موزه نیز جزو سناریو و هویت و شخصیت برنامه آن ها باشد.

او درباره ساخت فیلم های تبلیغاتی در موزه ها و اماکن تاریخی نیز می گوید: ساخت فیلم های تبلیغاتی که هم شأن آثار تاریخی نباشند نیز ممنوع است، برای نمونه تبلیغ چیپس در فضای تخت جمشید یا تبلیغ سیگار در موزه ممنوع است و باید شأن و جایگاه میراث فرهنگی حفظ گردد.

محیط طباطبایی در ادامه درباره ساخت فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی داستانی تصریح می نماید: این گونه فیلم ها و سریال ها مطلقا نباید در موزه ها و اماکن تاریخی فیلم برداری گردد؛ چرا که آسیب زا است و جریان بازدید را مختل و متوقف می نماید. در واقع موزه و مکان تاریخی برای معرفی و بازدید عموم ساخته شده و نه برای فیلم برداری و این کار موزه و آن مجموعه تاریخی را از عملکرد اصلی خود دور می نماید.

این پژوهشگر نیز تاکید می نماید که سازندگان فیلم های تاریخی باید هزینه ای را برای ساخت دکور و یا استفاده از پرده کروماکی در نظر بگیرند، مانند همان کاری که زنده یاد علی حاتمی برای ساخت سریال هزاردستان انجام داد و شهرک سینمایی را ساخت یا در سال های قبل از انقلاب برای ساخت فیلمی، ارگی شبیه ارگ بم ساختند و از ارگ تاریخی بم برای فیلم برداری استفاده نکردند.

رئیس ایکوم ایران یادآور می گردد: پیشرفت تکنولوژی این اجازه را به فیلم سازان می دهد که بتوانند هر فضایی را بازسازی نمایند و این اتفاق برای جلوگیری از تخریب بناها و موزه های تاریخی اتفاق خوبی است.

محیط طباطبایی به روشن کردن آتش در شومینه خانه وثوق الدوله (ساختمان ایکوموس ایران) اشاره می نماید که سال ها پیش به وسیله یک گروه فیلم برداری انجام شد و نزدیک بود این ساختمان قاجاری را از بین ببرد.