خبرنگاران آمریکای لاتین در سال 2020، تقویت ثبات سیاسی دولت های بولیواری - وبلاگ آبی اناری ها

به گزارش وبلاگ آبی اناری ها، تهران - خبرنگاران - آمریکای لاتین در سال 2020 تحولات مهم و سرنوشت سازی را پشت سر گذاشت؛ به ویژه تحولات سیاسی سه ماه آخر 2020 را می توان دروازه ورود به چشم اندازی نو در سال 2021 برای کشورهای حوزه بولیواری آمریکای لاتین دانست.

کشورهای منطقه آمریکای لاتین در سال 2020 میلادی شاهد تحولات مهم داخلی و بین المللی بودند که بر آینده این منطقه و روابط و رویکردهای خارجی آن بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در این میان، تشابه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد مقاومت و اصطلاحا بولیواری این خطه از زمین در برابر سیاست های خصمانه آمریکا، باعث تحکیم روابط بیش از پیش تهران با کشورهای این منطقه شده است.

در مروری گذرا دفترچه تقویم 2020 آمریکای لاتین را ورق می زنیم:

تاثیرگذارترین تحولات منطقه را می توان در حوادث اخیر بولیوی، ونزوئلا و شیلی مشاهده کرد: در بولیوی پس از پیروزی لوئیس آرسه از حزب سوسیالیسم در انتخابات ریاست جمهوری اکتبر (مهرماه)، تقویت سیستم بولیواری با رجحان حزب طرفداران مادورو در انتخابات مجلسی ونزوئلا و همچنین دستیابی به قانون جدید و پایان بحران قانون اساسی در شیلی پس از یک دوره تقلا و تکاپوی مردمی که در جریان تظاهرات خیابانی مطالبات خود را عیان کردند.

بازگشت بولیوی به راستا شکوفایی و دموکراسی

سال 2020 سال پررونقی برای بولیوی رقم زد؛ پس از تحولات یک سال گذشته، به دنبال انتخاب لوئیس آرسه رئیس جمهوری جدید بولیوی از حزب سوسیالیسم و بازگشت اوو مورالس رئیس جمهور سابق و رهبر این حزب از تبعید، بولیوی با کوله باری از تجربه های سیاسی و مالی و چشم اندازی روشن در راستا بازسازی مالی و سیاسی گام نهاد. این کشور آمریکای لاتین که پس از 11 ماه در دولت موقت به ریاست خانم جنینه آنیس با انتخاب حزب سوسیالیسم به سیاست های چپگرای خود علیه مداخلات امپریالیستی روی آورد، در تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک گذشته خود برآمده است.

همزمان با تحولات اخیر بولیوی، دولت جدید این کشور در ادامه مخالفت هایش با مواضع دولت انتقالی و غربگرای برآمده از کودتای سال گذشته، عضویت بولیوی در برخی از سازمان ها را احیا کرد. پیوستن دوباره بولیوی به توافقات آمریکای لاتین و از سرگیری مناسبات گذشته، بیانگر به بن بست رسیدن نقشه های دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری در آستانه ترک قدرت آمریکا برای ایجاد شکاف میان کشورهای چپگرای این منطقه است.

به دنبال کودتای راستگرایان علیه اوو مورالس رئیس جمهوری مستعفی بولیوی و انتقال قدرت به جنینه آنیس سناتور نژادپرست و رئیس جمهوری موقت این کشور، مناسبات میان بولیوی و کشورهای ایران، کوبا و ونزوئلا اگر چه به شدت کمرنگ شد اما لوئیس آرسه رئیس جمهوری منتخب بولیوی گفت به محض در دست دریافت قدرت روابط دیپلماتیک با این کشورها را از سرخواهد گرفت.

روخلیو مایتا وزیر امور خارجه بولیوی نیز گفت این کشور به دنبال بازسازی روابطی که در دوره تقریبا یکساله ریاست خانم جنینه آنیس دچار گسستگی شده بود، با ونزوئلا، ایران، کوبا، مکزیک، آرژانتین و نیکاراگوئه پیوندهای خود را از سر می گیرد و برای بازگشایی سفارت بولیوی در ایران ابراز امیدواری کرد.

به رغم فشارهای حزب راستگرای افراطی تحت حمایت های آمریکا و سازمان کشورهای آمریکایی (OEA) که مسبب کودتای خشونت بار 2019میلادی در بولیوی و بر سر کار آوردن دولت موقت با عملکرد ضعیف خانم جنینه آنیس در طول یک سال گذشته بودند، پایان ملت بولیوی با انتخاب لوئیس آرسه راستا دموکراسی و احیای کشور در بخش های مالی، سیاسی و ... را در پیش گرفت.

در پی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بولیوی در 20 اکتبر (28 مهرماه سال 98) که در دور نخست مورالس پیروز شد، تظاهرات اعتراض آمیز و اعتصاب های گسترده ای در بولیوی آغاز شد. سناتور آنیِس پس از کناره گیری مورالس از ریاست جمهوری در 10 نوامبر (19 آبان ماه) و پناهنده شدنش به مکزیک، خود را رئیس جمهوری موقت بولیوی گفت. مورالس چندی بعد از مکزیک به آرژانتین رفت.

اوو مورالس رئیس جنهور مستعفی و رهبر پیشین جنبش به سوس سوسیالیسم، پس از پیروزی لوئیس آرسه در انتخابات 2020 بولیوی، همانطور که پیشتر اعلام کرده بود، در سالروز تبعید خود (18 آبان) به بولیوی بازگشت و رهبری دوباره جنبش را به دست گرفت.

اجلاس آلبا

در هجدهمین اجلاس اتحادیه مقاومت مردم آمریکای لاتین آلبا که در 14 دسامبر به مناسبت شانزدهمین سالگرد تاسیس این اتحادیه بصورت مجازی در سطح سران برگزار گشت، اعضای اتحادیه ضمن تبادل نظر درخصوص شیوه مقابله با کرونا و اجرای برنامه واکسیناسیون، از بازگشت دوباره بولیوی به آلبا استقبال کردند. این نشست ها که از سوی کشورهای عضو اتحادیه مقاومت آمریکای لاتین تقریبا هر ساله در ونزوئلا برگزار می شود، نقطه عطفی برای همکاری های مشترک کشورهای چپگرای آمریکای لاتین در دستیابی به توسعه و پیشرفت سیاسی مالی بوده است.

اعضای 10 گانه آلبا را ونزوئلا، کوبا، بولیوی، نیکاراگوئه، هندوراس، اکوادور، دومنیکن و چند کشور کوچک حوزه کارائیب تشکیل می دهند. ایران به همراه سوریه و هائیتی نیز جزء

آمریکای لاتین اواخر قرن بیستم شاهد بروز و ظهور دولت های چپگرای نو بوده و رهبران آن اگرچه با برخی اصول چپ سنتی فاصله گرفته اند، اما مانند گذشتگان خود، مبارزه با هژمونی آمریکا را حفظ کرده اند که در علت و چرایی این رویکرد باید گفت که این رویکرد ناشی از سیاست های آمریکا بوده است.

انتخابات مجلسی ونزوئلا و تقویت سیستم بولیواری

در ونزوئلا نیز در ادامه مقاومت دولت نیکلاس مادورو و حامیان او در برابر مداخلات واشنگتن، پایان انتخابات مجلسی در 6 دسامبر (16 آذر) برگزار گشت رویدادی که به عنوان چالشی بزرگ میان طرفداران نیکلاس مادورو رئیس جمهوری این کشور و گروه مخالفان محسوب می شد که در آن، نمایندگان مجلس جدید با انتخاب مردم، سرنوشت کشور را به دست دریافتد.

خورخه ارئاسا وزیر امور خارجه ونزوئلا با ابراز امیدواری از تشکیل مجلس جدید، آن را پایانی بر عامل رنج های مردم از تحریم و محاصره مالی خواند. وی با اشاره به ارتباط گروه مخالف حاکم بر مجلس از سال 2015 و آمریکا، آنها را مسبب تهاجم مالی دشمن و اعمال تحریم ها بر ملت خواند و گفت: گروه راست گرای افراطی در اتحاد با دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ، به زعم خود می پنداشتند که در حال ضربه زدن به نیکلاس مادورو رئیس جمهور بولیواری ونزوئلا هستند، اما در واقع این ملت ونزوئلا بودند که در معرض تهاجم و رنج های مالی قرار دریافتد.

مجلس ملی سابق به ریاست خوان گوایدو رهبر حزب مخالفان از سال 2015 در دست اکثریت جناح راستگرای تحت حمایت آمریکا اداره می شد. در مجلس ملی که پیش از این دوسوم کرسی های مجلسی به گروه مخالفان اختصاص داشت، قدرت موازی قانونگذاری در کنار مجلس مؤسسان به مخالفان دولت نیکلاس مادورو، رئیس جمهوری این کشور تعلق داشت.

در سال 2017 به دنبال بحران قانون اساسی در این کشور، مجلس مؤسسان در کنار مجلس ملی شکل گرفت؛ اکثریت مجلس ملی را مخالفان دولت و مجلس مؤسسان را طرفداران مادورو تشکیل می دادند.

خوان گوایدو که در رأس حزب مخالفان، توطئه های خصمانه آمریکا را در جهت سرنگونی دولت مادورو اجرا می کرد، حتی برای از پا درآوردن دولت، از تقویت تحریم های ظالمانه آمریکا حمایت می کرد تا با قرار دادان مردم در شرایط سخت مالی، آنها را به ستوه آورده و از دولت منزجر و روگردان کند.

نیکلاس مادورو در این رابطه، مجلس ملی را مسبب اصلی تحریم ها علیه ملت ونزوئلا خواند.

سیاست مداخله جویانه آمریکا در ونزوئلا و معرفی خوان گوایدو به عنوان رئیس جمهوری موقت و خودخوانده این کشور اگرچه مسائل مالی شدیدی را متوجه مردم ونزوئلا کرده است، اما همه شواهد، گویای شکست این سیاست است و حتی منتقدان و معترضان به مادورو هم عملکرد دولت آمریکا را مورد انتقاد جدی قرار داده اند.

انتخابات مجلسی ونزوئلا که یکشنبه 16 آذر برگزار گشت، چالشی بزرگ میان طرفداران نیکلاس مادورو رئیس جمهوری این کشور و گروه مخالفان بود که با پیروزی حزب مادورو و تشکیل مجلس جدید اگرچه این چالش کم رنگ تر شد اما به نظر می رسد که هنوز تدوام خواهد داشت.

ورود نفتکش های ایران به ونزوئلا و مقابله با تحریم ها

از دیگر رویدادهای قابل توجه در حوزه آمریکای لاتین به تقویت روابط ایران و کشورهای چپگرای این منطقه علیه اقدامات قهری و یکجانبه آمریکا در قبال این کشورها می توان اشاره کرد. روابط تهران کاراکاس به رغم اعمال تحریم ها و تشدید فشارهای مالی از سوی واشنگتن مستحکم تر از گذشته ادامه پیدا کرد.

ارسال موفقیت آمیز 5 فروند نفتکش ایران به ونزوئلا در جهت مقابله با تحریم ها پیام روشنی از مقابله دو کشور تحت تحریم در برابر هنجارشکنی های جهانی واشنگتن بود. این دو کشور محور مقاومت با این اقدامات و تقویت مناسبات مالی و راهبردی خود آشکارا شکست سیاست های قلدرمآبانه و مداخله جویانه واشنگتن را در جهان نشان دادند.

از دیگر برنامه های مشترک مالی دو کشور تاسیس اولین فروشگاه ایرانی مگاصیص در ونزوئلا بود.

این اتفاق تنها به مثابه افتتاح یک فروشگاه بزرگ ایرانی در آمریکای لاتین نبود، بلکه نشانی دیگر از همبستگی تهران - کاراکاس در برابر تحریم ها و فشارهای آمریکا بود. ایران و ونزوئلا با این اقدام نشان دادند همچنان در راستا تحکیم روابط تجاری و مالی گام برمی دارند.

افزایش حجم مبادلات تجاری میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین همچون ونزوئلا، فرصتی مغتنم برای کاهش هر چه بیشتر آثار تحریم های یکجانبه آمریکا بوده که طرفین از آن ذینفع بودند.

سفر ظریف به آمریکای لاتین:

سفر دیپلماتیک محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به این منطقه که رسانه های آمریکای لاتین آن را به عنوان پیام برادری ایران توصیف کردند، نشانگر پویایی سیاست خارجی و اتحاد محور مقاومت از دو سوی جهان در برابر سیاست های خصمانه و تحریم های ظالمانه بود. به رغم فاصله جغرافیایی طولانی میان این دو منطقه، ایران و آمریکای لاتین از دیرزمان بر پایه همین رویکرد مقاومتی در برابر اقدامات مستکبرانه آمریکا روابطی مستحکم برقرار کرده اند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به بهانه حضور در مراسم تحلیف لوئیس آرسه رئیس جمهوری بولیوی در راستا خود با سران کشورهای حوزه مقاومت مانند ونزوئلا، کوبا، نیکاراگوئه، شیلی نیز دیدار و بر تقویت روابط متقابل تاکید کردند.

رئیس دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در نخستین مقصد سفر خود، وارد ونزوئلا شد و در فضایی محبت آمیز با استقبال همتای خود خورخه آرئاسا روبرو شد و طرفین بر تحکیم روابط راهبردی و همبستگی بین دو کشور در برابر اعمال اقدامات غیرقانونی و سیاست های متجاوزانه دولت آمریکا تأکید کردند.

ظریف در ادامه حضور خود در کاراکاس همچنین مورد استقبال گرم و صمیمانه نیکلاس مادورو رئیس جمهوری این کشور آمریکای لاتین قرار گرفت.

وزیر امور خارجه ایران در ادامه این سفر دیپلماتیک با همتای کوبایی خود برونو رودریگز دیدار کرد و محور مذاکرات خود را بر پایه همبستگی و اتحاد دوجانبه در برابر تروریسم مالی آمریکا و تقویت همکاری های مشترک در بخش های مختلف مالی، علمی و فناوری و سلامت قرار دادند.

حضور ظریف که در آخرین مرحله از سفر خود، در بولیوی به عنوان یکی از مدعوین مراسم تحلیف آرسه بر سخنان پیشین رئیس جمهوری جدید این کشور صحه گذاشت. لوئیس آرسه پس از پیروزی در انتخابات این کشور (8 آبان) اطمینان داده بود که با تهران، مسکو و پکن روابط را از سر خواهد گرفت؛ موضوعی که به عنوان بخشی از حاکمیت سیاسی دولت آرسه و نقطه قوتی برای تحول در روابط مشترک قدرت های جهانی در مقابل سلطه طلبی آمریکا و شرکایش به حساب می آید.

اصلاح قانون اساسی؛ ثمره تظاهرات شیلی

بیش از 78 درصد مردم شیلی پس از سالها انتظار و در پی تظاهرات گسترده، در همه پرسی شامگاه یک شنبه (چهارم آبان) با هدف مقابله با نابرابری مالی در پای صندوق های رأی، به طرح اصلاح قانون اساسی این کشور آری گفتند.

ناآرامی های گسترده شیلی از 18 اکتبر 2019 (26 مهر 1398) در اعتراض به افزایش بهای بلیت مترو آغاز و به تدریج به مخالفت با شرایط مالی در کشور منتهی شد که پیامد آن غارتگری، آتش افروزی و درگیری های روزانه بین معترضان و نیروهای پلیس بود. این بدترین بحران سیاسی شیلی در سه دهه اخیر محسوب می شود. اعتراضات شیلی در مدت شش ماه ادامه داشت که با شیوع ویروس کرونا به طور موقت فروکش کرده بود.

به دنبال تداوم اعتراض ها در شیلی در سال گذشته (2019)، سباستین پینیرا رئیس جمهوری این کشور با برگزاری همه پرسی برای تغییر قانون اساسی این کشور موافقت کرد. این تغییر اساسی یکی از خواسته های اصلی معترضان است که برای آن در طول یک سال گذشته تجمع های گسترده ای علیه دولت برگزار کرده اند. معترضان معتقدند قانون اساسی این کشور یکی از علل اصلی نابرابری در شیلی است.

مردم شیلی در ادامه این مطالبه خواهی به مناسبت سالگرد جنبش اعتراضی خود، در تظاهرات روز یک شنبه 18 اکتبر (27 مهر) بار دیگر اعتراض خود را علیه دولت این کشور نشان دادند.

پایان پس از گذشت ماه ها از جنبش اعتراضی شیلی، برای نخستین بار در تاریخ این کشور آمریکای لاتین، رای دهندگان به پیش نویس قانون اساسی جدیدی رای می دهند که جایگزین قانون اساسی می شود که در سال 1980 و در دوران دیکتاتوری ژنرال آگوستو پینوشه تدوین شد.

بیش از 78 درصد مردم شیلی پس از سالها انتظار و در پی تظاهرات گسترده، در همه پرسی چهارم آبان با هدف مقابله با نابرابری مالی در پای صندوق های رأی، به طرح اصلاح قانون اساسی این کشور آری گفتند.

تظاهرات پرو در میان استعفای دو رئیس جمهور

به دنبال برکناری مارتین ویسکارا رئیس جمهوری پرو به اتهام فساد و ناتوانی اخلاقی، مانوئل مرینو رئیس جمهوری موقت پرو روز یکشنبه (25 آبان) بعد از گذشت کمتر از یک هفته نشستن بر مسند ریاست جمهوری استعفا کرد. این ترک سمت به دنبال آن انجام شد که قانون گذاران از او خواستند به خاطر کشته شدن دو نفر در جریان اعتراضات ناشی از برکناری ناگهانی رئیس جمهوری قبلی، استعفا دهد.

رئیس جمهوری سابق پرو که به خاطر تمایل به اصلاحات مالی تا حدی از پشتیبانی مردمی برخوردار بود، قبل از برکناری در نطق تلویزیونی اعلام کرده بود در برابر فشار مجلس استعفا نخواهد داد، اما وی که همواره اتهام های وارده را رد می کرد در نهایت مجبور به پذیرش اتهامات و استعفا شد.

تظاهرات گسترده مردم پرو علیه اقدام کنگره در برکناری ویسکارا و مخالفت آنها با رییس جمهوری جدید، با دخالت نیروهای پلیس به خشونت کشیده شد.

در پی استعفای مرینو، مجلس به صورت فوق العاده و مجازی تشکیل جلسه داد و در رای گیری اجرا شده به دلیل رد صلاحیت لیست های پیشنهادی از سوی کنگره، پرو تا روز سه شنبه بدون رئیس جمهور ماند.

پایان پس از گذشت هفته ای بحرانی در پرو ناشی از برکناری و استعفای دو رئیس جمهور و اعتراضات گسترده مردمی، پایان فرانسیسکو ساگاستی به عنوان رئیس جمهوری موقت این کشور انتخاب شد.

رئیس جمهور جدید پرو در مراسم تحلیف خود ضمن عذرخواهی از افراد آسیب دیده در راه احیای دموکراسی، با بیان اینکه کشور در شرایط سختی برای جهت گیری واقع شده است مردم را به همدلی و همبستگی فراخواند.

افزایش نارضایتی ها در برزیل

در برزیل به ریاست جمهوری ژائیر بولسونارو از حزب راستگرای همسو با سیاست های آمریکا، دامنه اعتراضات به نحوه عملکرد دولت هر روز گسترده تر می شود. رفتارهای عجیب و اظهارنظرهای جنجالی بولسونارو نیز بر تایید عملکردش تاثیر منفی داشته و بر آتش اعتراضات دامن می زند.

میزان نارضایتی ها از سیاست های ژائیر بولسونارو رئیس جمهوری معروف به ترامپِ برزیل در حوزه های مالی و زیست محیطی این پنانسیل را دارد تا شرایط غول اقتصاد آمریکای لاتین را دستخوش ناآرامی کند.

رویکرد افراطی بولسونارو، ادامه موج خشونت ها، نارضایتی از عملکرد وی در مهار آتش سوزی جنگل های آمازون، افزایش نارضایتی از سیاست های مالی دولت، ادامه حمایت ها از لولا داسیلوا رئیس جمهوری دربند سابق برزیل همگی می توانند به چالش های جدی برای دولت برازیلیا در آینده تبدیل شوند.

افزایش نقدها به بولسونارو ترامپ برزیل به دلیل سوء مدیریت در مهار بحران کرونا و جنگل های آمازون به دیگر حوزه ها نیز رسیده و به مطالبه مردمی برای برکناری وی تبدیل شد.

به دنبال افشای رسوایی جدید رئیس جمهوری برزیل در بهره برداری از یک نهاد دولتی در جهت منافع خانوادگی، حزب کارگران و دیگر احزاب و نهادهای حقوقی این کشور خواستار برکناری وی شدند. در همین رابطه، یکی از نمایندگان مجلس برزیل با اعلام اینکه رئیس جمهوری این کشور از آژانس ملی اطلاعات برای کمک به پسر متهم خود بهره برداری کرده، گفت همین دلیل برای برکناری وی کفایت می کند.

افشای این پرونده در اواخر 2018، پس از آن بود که سازمان نظارت بر جابجایی مالی (کواف) متوجه گردش مالی میلیونی غیرمعمول در یکی از حساب های بانکی کی روش، مشاور سابق فلاویو بولسونارو شد.

از سوی دیگر، به دنبال پیامدهای ناشی از شیوع کرونا که این کشور را به سومین کشور با آمار بالای مبتلایان تبدیل کرده، احزاب و نهادهای حقوقی این کشور از جمله حزب کارگر در پی استیضاح رئیس جمهور برزیل برآمده اند.

تلاش های ژائیر بولسونارو برای الگوبرداری از سیاست های دونالد ترامپ از زمان حضورش در سمت ریاست جمهوری برزیل به اندازه ای بوده که سبب شده تا لقب ترامپ برزیل را به او نسبت دهند.

اما تنها این نیست. آرژانتین با وجود ثبات نسبی در دولت میانه رو آلبرتو فرناندز این کشور همچنان با بحران مالی دوره های قبل دست و پنجه نرم می کند.

در کلمبیا علاوه بر خشونت های رایج که نقدها فعالان اجتماعی را علیه کشتار رهبران اجتماعی در این کشور برانگیخته، با بازداشت آلوارو اوریبه رئیس جمهوری سابق این کشور در ماه اوت، تنش های سیاسی داخلی تشدید شده است. این کشور تحت رهبری ایوان دوکه به عنوان رئیس جمهوری راستگرا با اتخاذ سیاست های همسو با دولت دونالد ترامپ، دشمنی و مداخله جویی در مرزهای ونزوئلا را افزایش داده است.

همچنین اعتراضات اجتماعی گسترده در اکوادور و گواتمالا صحنه هایی دیگر از حوادث 2020 آمریکای لاتین را رقم زد.

به رغم بی توجهی دولت ترامپ نسبت به آمریکای لاتین طی چهار سال گذشته، تحلیل گران و کارشناسان بر این باورند که آمریکا تحت هدایت بایدن احتمالا اولویت جدی تری برای تعامل با آمریکای لاتین در نظر خواهد گرفت.

در این میان انتخابات 2020 آمریکا و ورود جو بایدن نامزد حزب دموکرات به کاخ سفید همزمان با حوادث تاثیرگذار این منطقه، می تواند پیامدهای منطقه ای متفاوتی در حوزه آمریکای لاتین ایجاد کند. اگرچه به دلیل رویکرد مالکانه دولت های آمریکا تغییر شگرفی در سیاست های کلی واشنگتن نمی توان انتظار داشت اما با توجه به شعارهای انتخاباتی کاندیدای دموکرات، در مقابل سیاست های خصمانه آشکار دونالد ترامپ رویکرد چندجانبه گرایی بایدن می تواند باعث ایجاد تحولاتی در مناسبات این منطقه با واشنگتن شود.

با همه این اوصاف، انتظار می رود علی رغم تداوم اثرات همه گیری بر اقتصاد جهانی، تحولات چشمگیر 2020 برخی کشورهای مقاومت آمریکای لاتین باعث شود این کشورها با ثبات و توسعه بیشتری در سال 2021 روبرو شوند.